تنور داغ رقابت در جشنواره فجر 98 - مجله بیزبینگ

مدتی قبل درجریان برگزاری جشن خانه سینما و درست در شبی که اهالی سینما کنار هم به انتخاب هایشان از میان فیلم های یک سال سینمای ایران جوایزی اهدا می کردند، بهمن فرمان آرا به نکته ای در ارتباط با شرایط این روز های سینمای ایران اشاره نمود و گفت: در حال حاضر سینمای ایران به یاری احتیاج دارد و ادامه داد: به سمت سینمای مبتذل پیش می رویم.

این روز ها سینماداران تصمیم می گیرند چه اتفاقی در سینما رخ دهد، به عنوان مثال از 24 سانس فیلم من در یک روز، 22 سانس به هزارپا اختصاص داده شد!. صحبت های فرمان آرا با تشویق حضار همراه شد. از میان جمعیت انبوه سینماگران، انگشت شمار هنرمندانی مثل بهمن فرمان آرا به صراحت از شرایط کیفی ساخت فیلم در سینمای ایران صحبت می نمایند و کوشش دارند درست مطابق نظرشان رفتار نمایند و خود به دام ابتذال نیفتند. اما در موارد بسیاری عمل چیزی متفاوت از اعتراض به ابتذال در سینمای ایران بوده است و کم نیستند هنرمندانی که با شعار مبارزه با ابتذال خود همان راستا را دنبال نموده اند.

با این حال معدود سینماگرانی که بدون چشم به گیشه سینمای کمدی و البته مبتذل به ذات سینما وفادار مانده اند کم هستند و در همین حیص و بیص سعی می نمایند گام در راستا رقابت بگذارند. اما بدون شک جشنواره فیلم فجر پیش رو را می توان جشنواره ای متفاوت تر از سالیان قبل، با فیلم های پرتعداد و متنوع توصیف کرد که بدون شک علاقه مندان بسیار زیادی را با خود همراه خواهد نمود و در ادامه اکران های متنوع تری را تجربه می کنیم.

از ظواهر پیداست فیلم سازانی از نسل ها و دیدگاه های مختلف در این رویداد هنری شرکت خواهند کرد. از حضور نسل جوان فیلم ساز گرفته تا نسل میانی و پیش کسوتانی که بعد از سال ها بار دیگر روی جایگاه کارگردانی می نشینند. اما در این میان نسلی از فیلم سازان که گاه غیبتشان سؤال برانگیز است و کنجکاوی برای دیدن اثر جدیدشان در میان علاقه مندان سینما وجود دارد نیز دست به کار شده اند.

بهمن فرمان آرا در تدارک ساخت فیلم جدیدش است. فیلمی که اطلاعات چندانی از موضوع و ترکیب بازیگرانش منتشر نشده است و به نظر می رسد فرمان آرا با حوصله و دقت مشغول انتخاب و پیش فراوری فیلم جدیدش است. او که سال گذشته در مقام بازیگر، مقابل دوربین رضا درمیشیان در فیلم مجبوریم ایفای نقش کرد، خود را برای ساخت اثری جدید آماده می نماید.

هرچند حکایت دریا تازه ترین اثر او به زودی آماده نمایش خواهد شد. دلم می خواد آخرین اثر سینمایی او بعد از مدت ها توقیف و حذفیات و البته اصلاح نام فیلم خرداد سال گذشته اکران شد و در مدت کوتاه اکرانش مورد توجه مخاطبان سینما نهاده شد و باید دید حکایت دریا که تجربه متفاوتی در کارنامه اوست چه پیروزیتی در گیشه کسب می نماید.

داریوش مهرجویی که آخرین بار شش سال پیش با اشباح در جشنواره فیلم فجر حضور داشت، سال جاری با لامینور خود را برای رقابت در جشنواره فیلم فجر آماده می نماید. رضا درمیشیان که سابق بر این به عنوان دستیار در کنار مهرجویی بود، این بار تهیه نمایندگی اثرش را بر عهده دارد. ترکیبی از بازیگران جوان و پیش کسوت مقابل دوربین مهرجویی ایفای نقش خواهند کرد.

مهرداد صدیقیان، پردیس احمدیه، سیامک انصاری و علی نصیریان ترکیب بازیگران فیلم جدید مهرجویی را تشکیل می دهند. داریوش مهرجویی خالق بسیاری از فیلم های ماندگار سینمای ایران درباره فیلم نامه جدیدش صحبتی ننموده. فیلم نامه ای که به قلم خود و همسرش وحیده محمدی فر نوشته شده است.

لامینور را می توان یکی از پرریسک ترین تجربه سال های اخیر مهرجویی بعد از چندین تجربه نه چندان پیروز دانست. آثاری که در چند سال اخیر این هنرمند را بیشتر به حاشیه کشاند و درباره چرایی تغییر راستا او در کارگردانی و مضامینی که به سراغ آن ها رفت، صحبت و نقد شد. اما قطعا حضور هنرمندان از نسل های مختلف که البته وجودشان در کنار یکدیگر کمی غیرمتعارف به نظر می رسد، یکی از نکات جالب توجه ساخت این فیلم سینمایی است.

عبدالله اسکندری طراح چهره پردازی این فیلم که البته در آثار شاخصی، چون هامون، بانو، پری، درخت گلابی و دختردایی گمشده، مهرجویی را همراهی نموده است در این پروژه نیز حضور دارد و علی نصیریان که برای نخستین بار در جشنواره سی وهفتم برای فیلم مسخره باز تندیس جشنواره را دریافت کرد، برای ششمین بار در فیلمی از داریوش مهرجویی ایفای نقش می نماید. قطعا بسیاری از علاقه مندان سینمای مهرجویی منتظر دیدن تازه ترین کوشش کارگردان محبوبشان هستند.

دیگر فیلم سازی که خود را برای رقابت در جشنواره فیلم فجر آماده می نماید، مسعود کیمیایی است که زمزمه های ساخت اثر جدیدش شنیده می گردد. قاتل اهلی، آخرین ساخته مسعود کیمیایی در سی و پنجمین جشنواره فیلم فجر نظرات موافق زیادی نداشت و در همان سال و پیش از ساخت فیلم، حدس ها بر سر چگونگی همکاری پرستویی و کیمیایی، بسیاری را کنجکاو دیدن فیلمی کرد که وجوه سیاسی بسیاری داشت و بعضی منتقدان، این فیلم را آزمون مهمی برای کیمیایی توصیف کردند.

حواشی ادامه دار اختلاف کیمیایی با تهیه نماینده اثرش، منصور لشکری قوچانی که سایه سنگینی بر سر فیلم انداخته بود و اختلاف نظر آن ها بر سر نسخه نهایی، باعث شد تا در زمان اکران نیز بسیاری با اشاره به نشست خبری پرتنش و دعوای این دو در حضور اهالی رسانه در جشنواره را یادآور شوند و در نهایت آن را فیلمی متوسط از کیمیایی ارزیابی کردند.

سعید مطلبی، از دوستان سال های دور کیمیایی، در یادداشتی با گلایه از انتقاد های منفی نسبت به فیلم کیمیایی نوشت: مسئله مهم در این داوری این است که پهلوان را در میدان (خودش) داوری نمی کنیم چراکه کیمیایی اگر در هر زمان در میدان (خودش) داوری گردد، همواره همان پهلوانی است که همواره بوده است. کمتر کسی است از اهالی امروز که گود های کشتی 60، 70 سال پیش را دیده باشد یا اگر دیده باشد، به یاد بیاورد.

گود ها آن روز ها خاکی بود. کشتی در وقت دو دقیقه... سه دقیقه... 10 دقیقه برگزار نمی شد. پهلوانان درهم می آویختند. فن می زدند، فن می خوردند، بدل می زدند، بدل می خوردند، خاک می کردند، خاک می شدند و در آخر کار، آن کس که میان گود هنوز بر سر پا مانده بود، دستش بالا می رفت.

برای بسیاری این پهلوانی، شروع بود و نه سرانجام. فصل بعد دوباره بازمی گشتند و آماده نبرد با پهلوانانی جوان تر و تازه نفس تر و روز از نو، روزی از نو. ذره ای از شرف خاک گود را به هیچ کاخی نمی فروختند. پهلوانی را با هیچ چیز (تاخت) نمی زدند.

عنوان پهلوانی را مانند یک نشان بر سینه نمی آویختند. آنچه می خواستند این بود که شرافتمندانه تا زنده اند و جان در تن دارند، (بعضی) خاک گود باشند و کسانی هم بودند که پهلوانی، شروع زندگی شان بود. یا خود صاحب زورخانه می شدند یا هم پا و قلدر می شدند یا اصلا خود خان می شدند و خلاصه اینکه گود و کشتی و پهلوانی راه ورودشان بود به دنیایی که از پیش در ذهنشان ساخته بودند.

کیمیایی را باید این گونه دید. بعد از 50 سال، هنوز با موی سفید و پشت خم و هزار درد و مرض باز... هر سال... بر خاک گود می ایستد. اگرچه خسته و رنجور و دل شکسته. اما برای بار دهم و بیستم و سی ام و پنجاهم آماده است که با پهلوانانی جوان تر، پنجه در پنجه اندازد. مسعود کیمیایی را باید این گونه قضاوت کرد که هرگز پهلوانی را جامه نکرد تا با آن به میهمانی از ما بهتران رود.

بلکه کناره ای از آن ساخت و بر سر راه دیگرانی که از پی او آمدند، گسترد و شوق آمدن به این گود را در دل و ذهن آن ها به غلیان درآورد. مسعود کیمیایی را با قاتل اهلی قضاوت نکنیم. حتی با گوزن ها یا سفر سنگ یا قیصر ... کاری که او در سینمای ایران کرد، بسیار فراتر از فیلم های اوست.

بی تردید به عنوان کسی که بیش از 50 سال در همه زیروبم این سینما بوده ام، از من خواهید پذیرفت که مسعود کیمیایی بر همه کارگردان های هم نسل و حتی نسل های بعد از خود تأثیر داشت و اگر او نبود، چه بسیار بزرگانی که هرگز امکان ساختن فیلم نمی یافتند.

قضاوت در باره ساخته هر یک از کارگردان هایی که سال جاری قدم در جشنواره سی و هشتم می گذارند کمی زود است و باید دید نتیجه کوشش یک سال سینمای ایران در ماه های پیش رو چه خواهد بود؟