اخلاق سودمحور اخلاق سعادت محور - مجله بیزبینگ

به گزارش گروه رسانه های خبرنگاران، جعفر بلوری طی یادداشتی در روزنامه کیهان نوشت : 1- در دوران دانشجویی یکی از آشنایان که در حال بازسازی اساسی یک ساختمان در شمال شهر تهران بود، نامه ای را نشانم داد که در میان انبوهی از زباله خشک و کاغذهای باطله جارو و تلمبار شده مالک قبلی ساختمان دیده بود. می گفت: در میان کاغذها، پاکت نامه ای نظرم را جلب کرد. تمبر خارجی داشت و داخل پاکتِ پاره، یک کاغذ چروک دیده می شد. صرفا از روی کنجکاوی و دیدن آن تمبر، پاکت را برداشتم. کاغذ داخل آن به زمین افتاد. نوشته فارسی آن نظرم را جلب کرد. نامه از آمریکا و احتمالا از سوی یکی از اعضای سابق این خانه بود. (اطلاع داشتیم که خانه فروخته شده). راجع به طوفان کاترینا و تغییراتی که این طوفان وحشتناک در رفتار مردم آمریکا و نویسنده ایجاد کرده بود، در آن نوشته شده بود.

از اینکه یک شبه، بسکمک از همسایه ها و دوستان خارجی اش از افرادی منضبط، اخلاق مدار، خیِّر و شهروند درجه یک تبدیل شده بودند به افرادی بداخلاق، وحشت زده و بعضا حتی دزد! تعجب کرده و از اینکه برخی از این افراد به محض اعلام شرایط بحران در یک ایالت دیگر! آدم دیگری شده بودند و به فروشگاه ها هجوم برده و شروع به غارت آن می کردند، شاخ درآورده بود! (خوب به یاد دارم عین واژه شاخ درآوردم را نوشته بود).

با خود فکر کردم، آن فرهنگ، اخلاق و تمدن غربی چه شد؟! یاد فیلم ها و سریال های خارجی افتادم که در آن، غربی ها در شرایط بحرانی (مثلا توفان، سیل و...)، برای نجات مثلا یک پیرزن یا حتی یک گربه یا توله سگ، چطور تلاش می کنند و قهرمان فیلم جان خود را برای آن چگونه به خطر می اندازد. یاد برخی غرب زده های داخلی خودمان هم افتادم. افرادی که با آنها سروکار داشتم (و هنوز دارم) که مثلا می گویند، من به فقرا کمک می کنم اما، نه برای رضای خدا بلکه، چون کار خوبی است و به من آرامش می دهد!.

تا اینکه مدت ها بعد در یک کتاب (نام آن را فراموش کرده ام) خواندم، اخلاق بدون پشتوانه اعتقادی، قابل اتکا نیست و دوام نمی آورد! یعنی اگر فردی بدون اتکا به یک اعتقاد راستین الهی، اخلاق مدار باشد، احتمال اینکه در شرایط بحرانی، ضد همان اخلاق عمل کند، بسیار بالا می رود. منطقی بود. آدم اگر معتقد و مومن باشد و اخلاقیاتش وصل به یک اعتقاد راستین، چون خدا را همواره ناظر می بیند تحت هر شرایطی، همان آدم خواهد بود. چه بسا حتی آن شرایط را فرصت و آزمایشی برای تقرّب ببیند و بیش از شرایط عادی، فداکاری کند. مثل آن طلبه آذری زبانی که در بیمارستان قم، مشغول خدمت رسانی به بیماران کرونایی بود، در حالی که در همان ایام، بحرانی ترین شرایط را، زندگی شخصی خودش داشت. همسر باردارش به کرونا مبتلا و در بیمارستان بستری بود. او بعد از اینکه همسر و فرزندان دوقلویش، همزمان به رحمت خدا رفتند، دل شکسته و گریان شد اما، دست از مجاهدت و کمک رسانی برنداشت! و چه بسا با تکیه بر همان اعتقاد و اخلاقی که دارد، جدی تر از گذشته در حال خدمت رسانی باشد.

2- اخلاق همواره مورد بحث متفکرین دنیا بوده و روی آن بحث های متنوع و مبسوطی هم اجرا شده. جرمی بنتام و جان استوارت میل از جمله فیلسوفان و متفکران غربی هستند که در این حوزه نظر داده اند اما در نظر آنها، بیش از اخلاق بماهو اخلاق، سود و حاصلِ این اخلاق اهمیت دارد! یعنی آنها به نوعی، شارح و مُبلِّغ همان اخلاقی بودند که امروز در بسکمک از کشورهای غربی رواج دارد. به بیان دیگر، متفکرین و دانشمندان این حوزه، اخلاق را به دو شکل بیان کرده اند. اخلاق سودمحور و

اخلاق سعادت محور. اخلاق سودمحور یعنی، برای اینکه گاوت را ندزدند، گاو همسایه ات را ندزد. تکیه گاه این نوع اخلاق، همان طور که در این مثال ساده دیده می گردد،

عدم زیان است. نگاهی سود و زیان محور بر این نوع اخلاقیات حاکم است. این نوع نگاه نیز ناشی از نوع نگاه چنین متفکرانی به انسان است که در اینجا قصد توضیح بیشتر آن را نداریم. خب! وقتی سود و زیان، محور اصلی شد، طبیعی است که در شرایط بحرانی، رعایت اخلاق را مساوی با زیان و خسارت ببینیم. دقیقا همین روحیه است که باعث می گردد، در آمریکای مدعی و ثروتمند، دولت ها در شرایط کرونایی، ماسک نزدیک ترین متحدان خود را بدزدند، و گروهی از مردم هم بر سر دستمال توالت، یکدیگر را به باد کتک بگیرند. عده ای برای خرید اسلحه و دفاع از جان خود، به فروشگاه های سلاح هجوم ببرند، همه به فکر خود باشند (اخلاق محو گردد) و این کشور بدترین شرایط را در میان کشورهای دنیا به خود اختصاص دهد. اخلاق سعادت محور اما، چون بنیانِ محکم تری دارد، باعث آبادانی دنیا و آخرت تحت هر شرایطی می گردد. حتی اگر در آن شرایط، بر اثر شدیدترین تحریم هایی که دیده شده، یک ریال نتوانی از طریق سیستم های بانکی برای خرید دارو به خارج از کشورت بفرستی!

3- این دو نکته را گفتیم تا به نکته سوم برسیم و آن اینکه، چرا در این شرایط کرونایی، شرایط در ایرانِ تحتِ تحریمِ (لااقل تا امروز) خیلی بهتر از کشورهای ثروتمند و پرادعایی مثل آمریکا، ایتالیا، فرانسه و... است. قطعا یکی از مهم ترین دلایل این وضع، باز می گردد به همین اخلاق و فرهنگ دینی مردم ایران. این فرهنگ، حقیقتا نعمت بزرگی است و در شرایط مشابه نیز بارها به دادمان رسیده است. کجای دنیا سراغ دارید، مراکز عبادی را برای کمک به مردم تبدیل به کارگاه های تولیدی کنند؟ کدام سرزمین را می شناسید که علمای دینی شان، در کنار مردم عادی بیل به دست بگیرند و تا گردن، زیر گِل بروند! فرش های مردم و حتی سرویس های بهداشتی بیمارستان ها را تمیز کنند! کجای دنیا را سراغ دارید که در آن یک مادر پیر، در نیمه های شب با یک دستمال و یک مایع ضدعفونی کننده، راه بیفتد و دستگاه های خودپرداز بانکی را ضدعفونی کند، تا مبادا جوانی مبتلا و مادرش عزادار گردد! چنین شکوهی، قطعا از دل اخلاق سودمحور خارج نمی گردد. اخلاق سودمحور یعنی، در فیلم ها و سریال های تلویزیونی قهرمان فیلم، برای نجات جان یک حیوان جانش را به خطر اندازد اما در دنیای واقعی، صدها انسان در آسایشگاه های پرمدعاترین کشورهای غربی، پس از مبتلا به کرونا، به حال خود رها شوند تا بمیرند! یعنی،

تری هولینگسورث، عضو مجلس کنندگان آمریکا بگوید، بین اقتصاد و جان مردم، باید اقتصاد را انتخاب کرد.

4- پیش از این در همین ستون نوشتیم باز هم تکرار می کنیم. اگر کره جنوبی امروز، نان هوش مصنوعی و فرهنگ اطاعت پذیری مردمش را می خورد و از پس کرونا بر می آید، یا آلمان اگر نان صنعت و تکنولوژی پزشکی اش را می خورد و شرایط بحرانی کشورش را مهار می نماید، در مقابله پیروز ایران عزیز با بیماری کرونا، فرهنگ اخلاق دینی نقش برجسته و برتر را داشته است و تلاش و زحمات مسئولان نیز در همین عرصه قابل تعریف است.

بازگشت به صفحه رسانه ها